برای از بین بردن حشرات و کنه ها از چه ترکیباتی استفاده کنیم تا برای سلامت حیوانات خانگی مضر نباشند؟
انسان از دیرباز به دنبال محصولاتی برای از بین بردن حشرات و کنه ها بوده است. این جانوران موذی از چند جهت برای سلامت انسان و حیوانات مضر اند. حشرات و کنه ها می توانند با خون خواری خود باعث ایجاد کم خونی (آنمی) در حیوانات شوند، علاوه بر آن حین گزش به وسیله ترکیبات موجود در بزاق خود می توانند باعث ازدیاد حساسیت در حیوانات شوند همچنین میزبان واسط بسیاری از بیماری ها می باشند از جمله مالاریا، ارلشیا، لایم و … .
اولین محصولات حشره کش توسط مولر با نام DDTیا دی کلرفنیل تریکلوروئتانین ساخته شد. این محصول در دوزهای پایین در حیوانات باعث علائمی چون استفراغ، اسهال، سوزش چشم‌ها، بینی و گلو و در دوزهای بالا باعث لرزش و تشنج می شود. در استفاده مزمن از DDT سیستم ایمنی، کلیه‌ها، سیستم عصبی و کبد تحت تاثیر قرار می گیرد. در انسان نیز به دلیل تجمع سم در بافت چربی باعث انتقال سم از طریق شیر به کودکان می شود علاوه برآن با اثرات مخرب بر کروموزوم ها می تواند باعث جهش ژنتیکی شود. به همین دلیل امروزه استفاده از این سم ممنوع شده است.
سموم دیگری که مطرح شدند از خانواده ارگانوفسفره‌ها بودند. این سموم با مهار برگشت ناپذیز آنزیم استیل کولین استراز اثر خود را می گذرد. از آنجا که در پستانداران نیز این آنزیم وجود دارد می تواند باعث عوارض مربوط به افزایش تحریک کولینرژیک در سیستم عصبی شود از جمله افزایش ترشح بزاق، میوز یا تنگی مردمک چشم، اسهال، استفراغ، افزایش دفع ادرار، کولیک (دل درد)، شلی عضلات و سختی در تنفس شود.
خانواده دیگر سموم حشره کش کاربامات ها هستند. این سموم نیز با مهار برگشت پذیر آنزیم استیل کولین استراز در از بین بردن حشرات نقش دارند. و عوارضی مشابه سموم ارگانوفسفره دارند.
پایروتروئید ها از دیگر سمومی هستند که در کشتن جانوران موذی نقش دارند. این سموم مانع از بسته شدن کانال های وابسته به ولتاژ سدیمی در غشا آکسون ها می شوند درنتیجه آکسون به صورت مداوم در حالت دپولاریزاسیون باقی می ماند و حشره دچار فلجی سفت می شود. اگرچه این سم نمی تواند به میزان زیاد به کانال های سدیمی پستانداران باند شود با این حال گزارشاتی از مسمومیت با این سم گزارش شده است از جمله: استفراغ، تشنج و گرفتگی و اسپاسم عضلانی شود.
همانطور که توضیح داده شد سموم یاد شده مکانیسم اثر اختصاصی برای حشرات و کنه‌ها نداشتند درنتیجه مسمومیت پستانداران با این سموم نیز محتمل است. امروز تلاش بسیار شده است که سموم با مکانیسم هایی طراحی شوند که فقط بر ویژگی های فیزیولوژیک خاص حشرات و کنه ها اثرداشته باشد و با نبود آن ویژگی‌ها درپستانداران وقوع مسمومیت در سگ و گربه‌ها را به حداقل برسانند.
در این مطلب چند نمونه ازسموم جدید اختصاصی را به اختصار توضیح خواهیم داد.
فیپرونیل
این سم با مهار گیرنده‌های گابا اثر خود را می‌گذارد. گابا یک نوروترنسمیتر مهاری است و با مهار آن سلول بیش از حد تحریک شده و باعث مرگ حشرات می شود. اگرچه گیرنده‌های گابا در پستانداران نیز وجود دارد اما حساسیت گیرنده حشرات با پستانداران متفاوت است و سمیت محدودی برای سگ و گربه دارد. در سگ و گربه دیده شده در اثر مواجهه با این سم کمی سوزش چشم، ریزش بزاق و استفراغ متناوب ممکن است دیده شود که خود محدود شونده است و بدون نیاز به آنتی دوت برطرف می‌شوند.
ایمیداکلوپراید
این سم نیز سیستم عصبی حشرات را مورد حمله قرار می دهد و با اتصال رقابتی به گیرنده‌های نیکوتینی پس سیناپسی مانع اتصال استیل کولین می شوند. درنتیجه استیل کولین نمی تواند اطلاعات را در سیناپس‌ها منتقل کند و باعث اختلال در عملکرد سلول های عصبی و مرگ می شود. این سم نیز به ظور اختصاصی به گیرنده‌های عصبی حشرات متصل می شودو سمیت محدودی برای سگ و گربه‌ها دارد. در صورت مواجهه آنها با این عوارض ملایم و گذرا و بدون نیاز به آنتی دوت خواهد بود و شامل ریزش بزاق و اوغ زدن و کمی سوزش چشم خواهد بود. فقط در صورت خوردن حجم بسیار زیادی از سم توسط سگ و گربه باید شستشوی معده انجام شود. در غیر اینصورت با شستشوی حیوان با شامپو ضد حشره کش و درمان حمایتی مشکل برطرف خواهد شد.
سلامکتین
این سم با افزایش نفوذپذیزی کانال‌های کلریدی باعث فلجی شل می‌شود. پستانداران به ندرت تحت تاثیر این سم قرار می گیرند زیرا کانال های کلریدی آنها حساسیت بسیار کمی دارد و به نسبت حسرات کمتر در دسترس هستند. حتی در صورت استفاده 10 برابر دوز پیشنهادی علائم ناشی از سم در سگ و گربه‌ها ملایم و محدودشونده بوده و شامل آلوپسی، تحریک پوست ،مدفوع شل تا اسهال، استفراغ و اسپاسم عصلانی می باشد. اگر بظور تصادفی از این سم خورده شود علائم خود محدودشونده بوده و نیاز به درمان ندارد و در مقادیر بالاتر نیاز به آنتی دوت نیست و با درمان حمایتی و علامتی مشکل برطرف می شود. (1)
منابع:
- Hovda LR, Hooser SB. Toxicology of newer pesticides for use in dogs and cats. Veterinary Clinics: Small Animal Practice. 2002;32(2):455-67.
